یکی از بهترین راه‌های شناخت برترین آثار ادبی جهان، توجه به نام معتبرترین جوایز ادبی در کنار آن‌هاست. در این مقاله این جوایز را بشناسید.
در دنیای شلوغ کتاب‌ها و ناشران، گاهی پیدا کردن کتاب‌های خوب سخت می‌شود. خصوصا اگر به‌دنبال کتاب خاصی نباشیم و صرفا هوس خواندن یک کتاب خوب به سرمان زده باشد. خب اینجاست که باید از نشانِ طلایی جوایز ادبی در کنار نام کتاب‌ها کمک بگیریم و انتخاب به‌صرفه‌ای انجام دهیم. درباره فلسفه جایزه دادن بگوییم که ایجاد فضای رقابتی و اهدای جوایز معتبر، نه تنها باعث گرامی‌داشت تلاش‌های نویسندگان و شاعران می‌شود، بلکه میل به انجام فعالیت‌های ادبی و همچنین مطالعه را در جامعه افزایش می‌دهد. این مقاله راهنمایی برای شناخت بهترین جوایز ادبی جهان است که به شما کمک می‌کند یکی از معیارهای مهم خرید کتاب را بشناسید.
جایزه نوبل ادبیات، سرآمد جوایز ادبی
یکی از معتبرترین جوایز بین‌المللی که آمال همه نویسندگان است، جایزه نوبل ادبی نام دارد. بنیان‌گذار این جایزه، «آلفرد نوبل»، فیزیک‌دان و مخترع بزرگ سوئدی است. طبق وصیت او، هرسال ۵ جایزه در بخش‌های ادبیات، فیزیک و شیمی، اقتصاد، فیزیولوژی و پزشکی و صلح، به برگزیدگان اهدا می‌شود. جایزه نوبل ادبیات با تمرکز بر آثار زبان انگلیسی یا آثاری که به زبان انگلیسی ترجمه شده‌اند، به برگزیدگان تعلق می‌گیرد. اهدای جایزه نیز طی مراسمی با شکوه در سوئد، هر سال به نویسنده‌ای داده می‌شود که به گفته نوبل، برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد.
توجه این جایزه بر کارنامه کاری نویسنده است، نه یک اثر خاص او، درواقع محتوای مجموعه آثار نویسنده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین جایزه نوبل ادبی در سال ۱۹۰۱ به شخصی به‌نام Sully Prudhomme، شاعر و نویسنده فرانسوی، تعلق گرفت. آخرین نوبل ادبی نیز در سال ۲۰۲۰، از آن «لوییز گلوک» شد.
جایزه نوبل شامل یک مدال طلا، دیپلم افتخار از سوی پادشاه سوئد و مقداری وجه نقد که بستگی به میزان درآمد بنیاد نوبل در سال گذشته‌اش دارد است.
از مهم‌ترین نویسندگان تاریخ ادبیات که موفق به دریافت این جایزه ارزشمند شده‌اند می‌توان به نویسندگان زیر اشاره کرد:
آلبر کامو، گابریل گارسیا مارکز، جورج برنارد شاو، آلیس مونرو، ارنست همینگوی، جان اشتاین بک، ژان پل سارتر، سوتلانا الکسیویچ، کازوئو ایشی گورو، رومن رولان، ویلیام فاکنر، برتلند راسل، ساموئل بکت، هاینریش بل، ژوزه ساراماگو، اورهان پاموک، هارولد پینتر و ... اشاره کرد.
جایزه پولیتزر ادبیات، جایزه‌ای متعلق به نویسندگان آمریکایی
از نوبل که بگذریم، به یکی دیگر از جوایز پرآوازه در جهان یعنی جایزه پولیتزر (Pulitzer Prize) می‌رسیم. این جایزه در سال ۱۹۱۷ پایه‌گذاری شد و به یاد روزنامه‌نگار آمریکایی، جوزف پولیتزر، «پولیتزر» نام گرفت. این جایزه نفیس هر سال به آثار مختلف در ۲۱ رشته تعلق می‌گیرد. محور انتخاب آثار برتر در زمینه‌های روزنامه‌نگاری مطبوعاتی، روزنامه‌نگاری آنلاین، ادبیات و تولید موسیقی است. جشن مخصوص به اعطای این جایزه از سوی دانشگاه کلمبیا در نیویورک برگزار می‌شود و به برندگان در ۲۰ زمینه مختلف، ۱۵ هزار جایزه نقدی تعلق می‌گیرد. البته اثر منتخب در حوزه روزنامه‌نگاری، برنده یک مدال طلا می‌شود.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید پولیتزر تنها به نویسندگان آمریکایی که شهروندان قانونی این کشور هستند تعلق می‌گیرد. به رسیمت نشناختن آثار دیگر نقاط جهان از سوی برگزارکنندگان پولیتزر، باعث انتقاد برخی از فعالان حوزه ادبی شده‌است. جایزه پولیتزر بخش ادبی که به «جایزه پولیتزر برای داستان» شناخته می‌شود، مخصوصا بر زیرشاخه‌های داستانی، غیرداستانی، تاریخی، زندگی‌نامه و شعر تمرکز دارد.
در میان برگزیدگان این جایزه ادبی، نام نویسندگان زیر را می‌توان مشاهده کرد:
- کورمک مک کارتی (برای کتاب The Road)،
- ارنست همینگوی (برای کتاب The Old Man and The Sea)،
- دانا تارت (برای کتاب The Goldfinch)،
- سل بلو، ویلیام فاکنر، تونی موریسون، مارگارت میچل، جان اشتاین بک، هارپرلی، الکسس هیلی، جان کندی تول، جومپا لاهیری.
- جایزه پولیتزر سال ۲۰۲۰ به «کولسن وایتهد» برای کتاب « The Nickel Boys» تعلق گرفت.
جایزه ادبی من بوکر، رکورد بالاترین میزان جایزه نقدی ادبی
جایزه من بوکر Man Booker که به بوکر نیز شناخته می‌شود، یکی از معتبرترین جوایز ادبی در جهان است. آن‌هایی که مخالف سیاست و سوگیری نوبل برای انتخاب آثار هستند، بوکر را یک جایزه کاملا حرفه‌ای می‌دانند. اعطای این جایزه از سال ۱۹۶۹ شروع شد و در ابتدا هر دو سال و اکنون هرسال، به یک اثر برگزیده ادبی تعلق می‌گیرد. در ابتدا اعطای این جایزه تنها به کشورهای زیمباوه و ایرلند اختصاص داشت، اما از سال ۲۰۱۴، تمام آثار ادبی که به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده‌اند می‌توانند در مراسم بوکر شرکت کنند.
جایزه نقدی من بوکر برابر با ۵۰ هزار پوند بوده و از سال ۲۰۰۲، رکورد دار بیشترین میزان جایزه نقدی ادبی است. در بخش جهانی، این مبلغ به‌صورت مساوی بین نویسنده و مترجم تقسیم می‌شود. جالب است که بخشی به‌نام «من بوکر آسیایی» نیز به‌وجود آمده‌است و آثار کشورهای ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و تاجیکستان که به زبان انگلیسی ترجمه شده باشند، به بخش رای‌گیری راه پیدا می‌کنند.
اما مشهورترین نویسندگانی که موفق به دریافت این جایزه خوش‌نام شده‌اند:
- کازوئو ایشی گورو (کتاب The Remains of the Day)،
- مارگارت اتوود (برای کتاب The Testaments)،
- پل بیتی (برای کتاب The sellout by Paul Beaty).
- جایزه بوکر سال ۲۰۲۰ نیز به داگلاس استوارت برای کتاب Shuggie Bain رسید. «شاگی بِین» اولین کتاب استوارت است.
جایزه کتاب اول گودریدز، انتخاب بهترین آثار با رای مستقیم کاربران
سایت گودریدز یکی از محبوب‌ترین جاها برای کتاب‌خوان‌هاست. این سایت با ایجاد فضای تعاملی، به کاربران در انتخاب کتاب کمک می‌کند. مخاطبان متنوع از سراسر دنیا، در این سایت محبوب از کتاب‌هایی که خوانده‌اند و کتاب‌هایی که قصد دارند بخوانند می‌نویسند. در سال ۲۰۰۹ گودریدز به فکر ایجاد بستری برای معرفی برترین آثار از دید مخاطبان افتاد. این ایده تبدیل به یک رسم همیشگی سالانه شد که طی آن، کاربران می‌توانند به کتاب‌های مورد علاقه‌شان رای دهند.
بعد از شمارش آراء، کتاب‌های مختلف در ژانرهای گوناگون جنایی، عاشقانه، داستانی، تخیلی، بیوگرافی و...برنده جایزه Goodreads Choice Awards می‌شوند. لیست آثار منتخب گودریدز دارای اعتبار زیادی است و همیشه یکی از گزینه‌های اصلی کتاب‌خوان‌ها برای خرید محسوب می‌شود. آخرین لیست منتخب مربوط به بهترین کتاب‌های ۲۰۲۰ گودریدز از نگاه مخاطبان می‌شود که نام کتاب سرزمین موعود باراک اوباما نیز در آن به چشم می‌خورد.
برخی از بهترین کتاب‌های منتخب جایزه گودریدز را می‌توانید از انتشارات جنگل تهیه کنید:
بهترین کتاب‌های انتخابی گودریدز در سال ۲۰۱۱:
- کتاب Room اتاق | اثر دانا هیو
بهترین کتاب‌های انتخابی گودریدز در سال ۲۰۱۲:
- کتاب The Light Between Oceans نوری بین اقیانوس‌ها | اثر ام.ال استدمن
- کتاب The Casual Vacancy خلاء موقت | جی کی رولینگ
- کتاب Gone Girl دختر گم شده | گیلیان فلین
- کتاب The Fault in Our Stars بخت پریشان | جان گرین
بهترین کتاب‌های انتخابی گودریدز سال ۲۰۱۴:
- کتاب The Martian مریخی | اندی وییر
- کتاب All the Light We Cannot See نوری که نمی‌بینیم | آنتونی دوئر
بهترین کتاب‌های انتخابی گودریدز سال ۲۰۱۵:
- کتاب The Nightingaleبلبل | کریستین هانا
- کتاب The Girl on The Train دختری در قطار | پائولو هاوکینز
- کتاب Eleanor and Parkالنور و پارک | رینبو راول
بهترین کتاب‌های انتخابی گودریدز سال ۲۰۱۹:
- کتاب The Institute موسسه | استیفن کینگ
- کتاب The Testaments وصیت‌ها | مارگارت اتوود
جایزه ملی آمریکا، استقبال از بهترین آثار با ۱۰ هزار دلار
انجمن کتاب‌فروشان آمریکا در سال ۱۹۳۶، بانی شکل‌گیری جایزه کتاب ملی آمریکا شدند. جامعه آماری این جایزه محدود به آمریکا است و هدف، تجلیل از بهترین آثار آمریکا و ارتقا دادن ارزش خوب نوشتن در این کشور است. البته در بخش ترجمه، نویسندگان غیرآمریکایی نیز می‌توانند شرکت کنند. نوامبر هرسال، آثار برگزیده آمریکایی در چهار بخش ادبیات داستانی، ادبیات غیرداستانی، شعر و نویسندگان جوان مورد سنجش قرار گرفته و به برندگان، جایزه ۱۰ هزار دلاری تعلق می‌گیرد.
برخی از بهترین نویسندگان که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند:
- فیلیپ راس، جان آپدایک، سال بلو، ویلیام فاکنر و دنیس جانسون.
- در سال ۲۰۲۰ «چارلز یو» برنده جایزه ملی کتاب آمریکا به‌خاطر کتاب Inside Chinatown (داخل شهر چینی) شد.
جایزه کتاب اول گاردین، جایزه‌ای برای نویسندگان تازه‌کار
روزنامه گاردین که یکی از مطرح‌ترین روزنامه‌های بریتانیایی است، هر سال یک کار بسیار جذاب در راستای حمایت از نویسندگان تازه‌کار انجام می‌دهد. این روزنامه بهترین اثر کتاب اولی‌ها را انتخاب می‌کند و به نویسندگان آن جایزه ۱۰هزاردلاری می‌دهد. نویسندگانی که اولین اثر خود را می‌نویسند، می‌توانند شانس‌شان را برای برنده‌شدن در این روزنامه امتحان کنند. علاوه‌بر این، گاردین به صورت رایگان این کتاب را برایشان تبلیغ می‌کند و این بزرگ‌ترین شانسی است که یک نویسنده می‌تواند در ابتدای کار خود داشته باشد.
سایت کتاب گاردین همچنین یکی از بهترین سایت های معرفی کتاب برای کتاب‌خوان‌هاست و پاتوق کسانی‌ست که به‌دنبال بهترین آثار در هر ژانر هستند. این جایزه به تمام آثار انگلیسی یا آثاری که به انگلیسی ترجمه شده‌اند، تعلق می‌گیرد و تنها هدفی که دارد، حمایت از بااستعدادترین نویسندگان تازه‌کار است.
نویسندگانی چون کالین برت، زدی اسمیت، کوین پاورز، یی‌یون لی و دونال رایان توانسته‌اند جایزه کتاب اول گاردین را به اسم خودشان ثبت کنند.
جایزه فرانتس کافکا، معیاری معتبر برای سنجش آثار ادبی
با اینکه عده‌ای از منتقدان می‌گویند جایزه فرانتس کافکا بیشتر به آثار فرانسوی و نویسندگان اهل کشور چک توجه دارد، اما همچنان این جایزه به‌عنوان یکی از بهترین معیارها در جهان شناخته شده‌است که به واسطه آن می‌توان بهترین آثار جهان را شناسایی کرد. در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، برندگان این جایزه، جایزه ادبی نوبل را هم دریافت کردند که این مسئله اعتبار آن را چندین برابر کرد.
جایزه کافکا به افتخار نویسنده آلمانی زبان، فرانتس کافکا، نامگذاری شده‌است و مراسم اهدای آن از سال ۲۰۰۱ توسط انجمن فرانتس کافکا در جمهوری چک درحال برگزاری است. برندگان این جایزه علاوه‌بر مبلغ ۱۰هزاردلار، یک دیپلم و یک مجسمه برنز هم می‌گیرند.
نویسندگان بزرگی چون مارگارت آتوود، هاروکی موراکامی و هارولد پینتر ا از برندگان جایزه فرانتس کافکا هستند.
در سال ۲۰۲۰، میلان کوندرا توانست این جایزه را به نام خود ثبت کند.
جایزه اندرسون، جایزه‌ای برای نویسندگان داستان‌های کودکانه
این جایزه معیاری برای انتخاب بهترین آثار داستانی کودکانه است که به افتخار نویسنده دانمارکی داستان‌های کودکانه، هانس کریستین اندرسون، نامگذاری شده. هرچقدر که یک اثر حس کنجکاوی و تخیل کودکان را برانگیزد، شانسش برای دریافت این جایزه بیشتر خواهد بود. علاوه‌بر این، برای گرفتن جایزه اندرسون داستان باید کیفیت ادبی خوبی داشته باشد و توانایی کودکان را برای درک مسائل بالا ببرد.
از سال ۱۹۶۶، جایزه‌ای برای تصویرگری هم در نظر گرفته شد که فرشید مثقالی، تصویرگر مشهور ایرانی، توانست این جایزه را دریافت کند.
جایزه اندرسون یک نشان طلا و یک دیپلم است و «ژاکلین وودسون» (Jacqueline Woodson) توانست در سال ۲۰۲۰ آن را از آن خود کند.
جایزه سروانتس، ارزشمندترین جایزه ادبی دنیا
جایزه ادبی سروانتس از سال ۱۹۷۵ به نویسندگان اسپانیایی زبان داده می‌شود. چون زبان اسپانیایی دومین زبان پرگویش در سراسر دنیاست، جایزه سروانتس نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. برندگان این جایزه ۱۲۵هزار یورو پول نقد می‌گیرند و به همین دلیل این جایزه یکی از ارزشمندترین جوایز جهان محسوب می‌شود. این جایزه را وزارت فرهنگ اسپانیا اعطا می‌کند و به یاد نویسنده بزرگ Don Quixote «دون کیشوت»، میگول دو سروانتس نامگذاری شده‌است.
اکتاویو پاز، بورخس، کارلوس فوئنتس و ماریو بارگاس یوسا از نویسندگان مطرحی هستند که این جایزه را از آن خود کرده‌اند.
در سال ۲۰۲۰ جایزه سروانتس از آن فرانسیسکو برینس، شاعر۸۸ ساله اسپانیایی شد.
جایزه ادبی گنکور، معیاری برای آثار ادبی فرانسه
آثار ادبی فرانسه یکی از محبوب‌ترین آثار ادبی جهان است و در کشورهای مختلف مثل ایران طرفداران زیادی دارد. نویسندگانی چون «رومن گاری» (Romain Gary) و «سیمون دوبوآر» (Simone de Beauvoir) آثاری به زبان فرانسه از خود به جای گذاشته‌اند که تا همیشه جاودان خواهد ماند. جایزه ادبی گنکور، شاید برای ما ایرانی‌ها که از طرفداران پروپا قرص آثار فرانسه هستیم، معیار ارزشمندی باشد. چون این جایزه تنها به آثار فرانسوی اعطا می‌شود.
جایزه گنکور هر سال در ۵ بخش بهترین اثر داستانی، رمان اول، داستان کوتاه، شعر و زندگی‌نامه به نویسندگان اهدا می‌گردد. بنیاد گنکور بهترین آثار فرانسوی را در کشورهای مختلف از جمله ایران معرفی می‌کند.
در میان برگزیدگان این جایزه ادبی، نام نویسندگان زیر را می‌توان مشاهده کرد:
- مریم مجیدی نویسنده‌ای ایرانی- فرانسوی است که توانست با کتاب Marx et la poupée «مارکس و عروسک» در سال ۲۰۱۷ این جایزه را از آن خود کند.
- مارسل پروست ( کتاب In Search of Lost Time)، آندره مالرو (کتاب Man's Fate)، سیمون دوبوآر (کتاب The Mandarin) و رومن گاری (کتاب The Life Ahead)
جایزه دوبلین، یکی از گران‌ترین جوایز ادبی
کشورهای مختلفی از سراسر جهان برای دریافت این جایزه ارزشمند، وارد رقابت می‌شوند. در مرحله اول گروهی از داوران ۱۰ کتاب را انتخاب می‌کنند و درنهایت یکی از آن‌ها برگزیده می‌شود. جایزه دوبلین اولین بار توسط کتابخانه ملی دوبلین در سال ۱۹۹۴ طراحی شد. مبلغ این جایزه ۱۰۰ هزار یورو است که اگر کتاب برگزیده، به انگلیسی ترجمه شده باشد، سه چهارم این مبلغ به نویسنده اهدا می‌شود و بقیه آن را به مترجم اثر می‌دهند.
خوان گابریل واسکز ( برای کتاب The Sound of Things Falling ) و اورهان پاموک (برای کتاب My Name Is Red) از جمله نویسندگانی هستند که این جایزه را برنده شده‌اند.
در سال ۲۰۲۰ آنا برنز (Anna Burns) با نوشتن کتاب Milkman برنده این جایزه شد.
جایزه پن آمریکا، جایزه ای برای حمایت از حقوق بشر و آزادی قلم
ارزش این جایزه شاید با جوایز دیگر فرق داشته باشد؛ زیرا هدفش چیز دیگری است. انجمن قلم آمریکا از سال ۱۹۶۳ برای حمایت از آزادی بیان تصمیم گرفت این جایزه را به بهترین نویسندگان و به‌خصوص نویسندگان تازه‌کار و روزنامه‌نگاران اعطا کند. این انجمن هر سال در چندین بخش داستان، داستان کوتاه، ترجمه، فیلم‌نامه و شعر، برترین آثار آمریکایی را برمی‌گزیند.
در راستای این هدف ارزشمند مؤسسات مختلفی با پن آمریکا همکاری می‌نمایند و جوایز خود را با نام‌های ترکیبی مثل پن_فاکنر، پن_مالامود و پن_همینگوی اعطا می‌کنند.
نویسندگانی چون دان دلیلو، مایکل کانینگهام، شرمن الکسی و آذرین علومی، نویسنده ایرانی_آمریکایی توانسته‌اند این جایزه را به نام خود ثبت نمایند.
در سال ۲۰۲۰ جایزه پن آمریکا به یی‌یون لی (برای کتاب Where Reasons End) اهدا شد.
حرف آخر
جوایز ادبی بهترین معیار برای خوره‌های کتاب است که می‌خواهند برترین آثار ادبی جهان را بخوانند. این جوایز برای هر کتاب حکم مهر تأیید را دارد و خیال خریداران آن کتاب را راحت می‌کند. البته این جوایز گسترده‌تر از این حرف‌هاست و ما در این مقاله به معتبرترین جوایز ادبی جهان اشاره کردیم. نظر شما چیست؟ شما چقدر در هنگام خرید کتاب به چنین جوایزی اهمیت می‌دهید؟