معرفی کتاب The Handmaid's Tale

در این مقاله کتاب رمان The Handmaid's Tale نوشته Margaret Atwood را زیر ذره‌بین گذاشته‌ایم و خلاصه‌ای از داستان آن را گفته‌ایم.

رمان سرگذشت ندیمه توسط نویسنده مشهور کانادایی مارگارت آتوود در سال ۱۹۸۵ منتشر شد. داستان سرگذشت ندیمه در یک آینده نزدیک در نیوانگلند تحت حاکمیت یک دولت دیکتاتور که دولت ایالات متحده را سرنگون ساخته، روایت می‌شود. رمان درباره ماجراجویی و سرنوشت، آوفرد (Offred)، شخصیت اصلی داستان است. نام او از شکل ملکی (Fred) گرفته شده است؛ زیرا ندیمه‌ها اجازه ندارند از نام‌های اصلی خود استفاده کنند و نام آن‌ها باید بازتاب نام یک مرد، یا ارباب و یا کسی باشد که به او خدمت می‌کنند.

مروری بر داستان کلی رمان The Handmaid's Tale

رمان سرگذشت ندیمه که از آن می‌توان به‌عنوان یکی از بهترین کتاب‌های حوزه زنان و فمینیسم اشاره کرد، به بررسی زندگی و فروپاشی هویت و نقش زنان در یک جامعه مردسالار می‌پردازد و تلاش و اقدامات زنان برای به‌دست آوردن فردیت، هویت و استقلال را به تصویر می‌کشد. عنوان رمان از بخش‌های متفاوت (که در اصل داستان‌های مرتبط و دنباله‌داری هستند)، داستان‌های کانتربری اثر «جفری چوسر» گرفته شده است.
سرگذشت ندیمه به دو بخش، شب و سایر رویدادهای مختلف سازماندهی شده است. این رمان دارای یک روایت دوگانه، روایت آوفرد و داستان ندیمه‌ها است. بخش‌های شبانه صرفا به آوفرد اختصاص می‌یابند، و بخش‌های دیگر (خرید، اتاق انتظار، خانواده، و غیره) داستان‌هایی است که از دیدگاه آوفرد، زندگی احتمالی ندیمه‌ها را توصیف می‌کند.

در بسیاری از این بخش‌ها، روایت آوفرد مدام بین زمان گذشته و حال می‌چرخد و اوضاع و احوالاتی که منجر به فروپاشی حقوق زنان شده است و نیز جزئیات کنونی زندگی حال حاضر آنان را بازگو می‌کند.

داستان رمان The Handmaid's Tale

در کتاب رمان The Handmaid's Tale یک گروه سیاسی رادیکال با چسبیدن به یک ایدئولوژی مذهبی که بسیار شبیه به ویژگی‌های بنیادگرایی مسیحی (و به ویژه احیاگرایی مسیحی) است، رئیس‌جمهوری و بسیاری از اعضای کنگره را به قتل رسانده و یک انقلاب به راه اندخته‌اند.

قانون اساسی ایالات متحده به حالت تعلیق درآمده، روزنامه‌ها سانسور می‌شوند و کشوری که قبلا با نام ایالات متحده آمریکا شناخته می‌شده، اکنون به یک دیکتاتوری و تنونومی نظامی (حکومتی فرضی که به اعتقاد مسیحیان توسط قوانین الهی اداره می‌شود) تغییر یافته و به‌عنوان جمهوری گیلیاد شناخته می‌شود.

رژیم جدید، با غلبه بر تمام گروه‌های مذهبی، از جمله مسیحیان سنت‌گرا، به‌سرعت قدرت خود را تحکیم می‌بخشد و با یک مدل نظامی و سلسله مراتب خاص اجتماعی و مذهبی که از عهد عتیق الهام گرفته شده، طبقات اجتماعی جدیدی را دوباره سازماندهی می‌کند. مهم‌تر از همه، بزرگ‌ترین تغییر ایجاد محدودیت شدید برای حقوق مردم، به ویژه زنان است؛ قانونی که سلب مالکیت اموال، پول و ثروت، و همچنین ممنوعیت خواندن یا نوشتن زنان را تحت شعاع قرار می‌دهد.

داستان توسط زنی به نام آوفرد به صورت اول شخص روایت می‌شود. به‌علت افزایش ناباروری ناشی از آلودگی محیط زیست و پرتوهای رادیواکتیو خطرناک، نرخ تولد با کاهش جدی رو به رو شده است؛ اما آوفرد یکی از آن معدود زنانی است که هنوز سیستم تولید مثل بدنش سالم و سلامت است. از این رو، او مجبور به تولید فرزند برای طبقه حاکم و فرماندگان شده و عنوان ندیمه را به خود گرفته است.

به غیر از ندیمه‌ها، زنان دیگر نیز به لحاظ اجتماعی طبقه‌بندی می‌شوند و نحوه پوشش آنان مشخص کننده مقام و جایگاه، از بالاترین به پایین‌ترین سطح است: زنان فرماندگان با لباس های آبی، ندیمه‌ها با لباس‌های قرمز و نقابی که روی چهره را می‌پوشاند، مارتاها (آشپزها و خدمتکاران) با لباس‌های سبز، زنان (Econowives) مسئول کارهای روزمره و خانه با لباس‌های راه راه، و دختران جوان و مجرد با لباس‌های سفید از هم تمیز داده می‌شوند.

*هشدار: خطر اسپویل شدن داستان کتاب

همسر فرمانده، سرینا جوی، با آوفرد بسیار بدرفتاری می‌کند. سرینا زنی است که از زندگی زناشویی، وابستگی و سر سپردگی زنان حتی پیش از تشکیل گیلیاد حمایت می‌کرد. در کمال تعجب، فرمانده از سرینا درخواست می‌کند از مراسم خارج شود؛ چرا که یک آیین به اصطلاح مقدس باید برگزار شود.

آوفرد و فرمانده وارد یک رابطه غیرقانونی می‌شوند. اکنون آوفرد می‌تواند هر چه می‌خواهد چه از نظر اطلاعات و چه از نظر اقلام مادی از او در خواست کند. فرمانده، آوفرد را به یک مجتمع دولتی فاسد تحت عنوان جزبل می‌برد، جایی که به ادعای فرمانده برای تنوع بخشیدن به زندگی مردان ضروری است.

در کمال تعجب، آوفرد با فردی به نام مویرا در آنجا ملاقات می‌کند. آوفرد متوجه می‌شود کسانی‌که از قانون تخطی کنند، باید برای پاکسازی فضولات و مواد سمی به اردوگاه‌های کار فرستاده شوند. حتی زنان نیز می‌توانند به عنوان مجازات خود در جزبل کار کنند.
آوفرد هنگام ملاقات با زنی به نام آوگلن درباره مقاومت می‌دی اطلاعاتی به دست می آورد، می‌دی یک شبکه زیرزمینی است که برای سرنگونی جمهوری گیلیاد فعالیت می‌کند. سرینا به مرور به ناباروری فرمانده پی‌می برد و برای آشنا کردن آوفرد با نیک، خدمتکار شخصی فرمانده، طرح و برنامه می‌ریزد.

پس از شکل‌گیری رابطه آوفرد با نیک، آن دو خیلی زود با یکدیگر صمیمی و رابطه‌شان جدی می‌شود. با وجود خاطرات آزاردهنده شوهرش، آوفرد تصمیم می‌گیرد اطلاعات یحتمل خطرناک و مهمی را درباره گذشته و سرگذشت خود با نیک به اشتراک بگذارد.

با این حال، پس از مدت کوتاهی، آوگلن ناپدید می‌شود و این موضوع صرفا به‌عنوان یک خودکشی گزارش می‌شود. سرینا شواهدی مبنی بر وجود رابطه بین آوفرد و فرمانده پیدا می‌کند و تصمیم می‌گیرد آوفرد را به خودکشی وادار کند.
آوفرد به نیک می‌گوید که باردار است. مدت کوتاهی بعد، سر و کله چند مرد که لباس پلیس مخفی به تن دارند پیدا می‌شود. پلیس‌های مخفی با عنوان «چشم های خدا» شناخته می‌شوند و به نظر می‌رسد برای دستگیری آوفرد آمده‌اند. همانطور که مامورین آوفرد را تا یک ون همراهی می‌کنند، نیک از او می خواهد به آن‌ها اعتماد کند و با آن‌ها برود.

مشخص نیست که آیا مردان در واقع همان «چشم های خدا» هستند، یا اعضای «مقاومت می‌دی». همچنین، آوفرد هنوز مطمئن نیست که نیک عضو مقاومت می‌دی است یا عضو گروه «چشم های خدا». او مطمئن نیست که رفتنش به منزله فرار است و یا دستگیری و مجازاتش. در نهایت، او سوار ون می‌شود و آینده نامشخص و مبهم خود را در آغوش می‌گیرد.

درباره رمان The Handmaid's Tale

در گیلیاد، بدن زنان بارور یک مرز سیاسی است که به دقت کنترل می‌شود. جمعیت آمریكای شمالی با نابارور شدن بیشتر مردان و زنان به شدت در حال كاهش است. برخورد و رفتار گیلیاد با زنان بر مبنای تفسیر بنیادگرایانه کتاب مقدس است؛ به این معنی که زن بخشی از دارایی و وابسته به شوهر، پدر یا سرپرست خانوار است. آن‌ها مجاز به انجام کاری نیستند که قدرتی مستقل از این سیستم را به آنان بدهد. آن‌ها مجاز به رای دادن، کار کردن، خواندن، داشتن پول و یا مالکیت چیزی نیستند.

یکی از نقل‌ قول‌های رمان سرگذشت ندیمه بر این قوانین و اصول چنین صحه می‌گذارد: «عمه لیدیا گفت: جمهوری گیلیاد، هیچ مرزی ندارد. گیلیاد درون توست». این جمله نشانگر این است که هیچ راهی برای فرار از محدودیت‌های اجتماعی زنان وجود ندارد.

ندیمه‌ها، که مجاز به ازدواج نیستند، دو سال به خدمت یک فرمانده در می‌آیند و با نام ملکی مورد خطاب قرار می‌گیرند؛ درست مانند شخصیت اصلی رمان، که تنها با نام آوفرد شناخته می شود. هنگامی که یک زن به خدمت فرد دیگری در می‌آید، نام او نیز متعاقبا تغییر می‌کند.

نویسنده بر این باور است که گیلیاد یک آرمان‌گرایی ایده‌آلیسم است که در حکومت‌های قرن بیستم ریشه دوانده است. آتوود معتقد است که مردم گیلیاد مسیحی واقعی نیستند. دولت مردان و حکام گیلیاد، بر اساس گفته آتوود، واقعا علاقه‌ای به مذهب ندارند؛ آنها تشنه قدرت هستند.

در داستان به یهودیان فرزندان یعقوب می‌گویند. یهودیانی که از تغییر دین خود امتناع می‌کنند، باید از گیلیاد به اسرائیل مهاجرت کنند. با این حال، در بخش اپیلوگ «پروفسور پیکسوتو» نشان می‌دهد که بسیاری از یهودیان که سوار بر کشتی می‌شوند، به دلیل خصوصی‌سازی «برنامه بازپرداخت» و تلاش سرمایه‌داران برای به حداکثر رساندن سود خود، در میانه راه به دریا پرتاب می‌شوند. همچنین، آوفرد اشاره می‌کند که بسیاری از یهودیان که تصمیم به ماندن می‌گیرند و تلاش دارند دین خود را در خفا حفظ کنند، اعدام می‌شوند.

جامعه گیلیاد تولید مثل زنان سفید پوست را مهم شمرده و آن را ارزش‌گذاری می‌کند. زنان با توجه به طبقه اجتماعی و میزان باروری و همچنین بر اساس کارکرد و وظایفی که در جامعه دارند، با لباس‌های رنگی رتبه‌بندی می شوند. در کل، گیلیاد زنان را به لحاظ روحی و جسمی پست‌تر و پایین‌تر از مردان می‌داند. البته جایگاه مردان نیز مانند زنان بر اساس لباس و پوشش مشخص می‌شود؛ البته با یک استثنا، مردان لباس نظامی یا شبه نظامی به تن دارند.

هدف آتوود از نشان دادن طبقات اجتماعی گوناگون مردان و زنان به‌واسطه رنگ لباس، به خاطر پرداختن به نمادگرایی و مسائل روانشناسی است. در این بین، افرادی که «غیر شخص» تلقی می‌شوند، به اردوگاه‌های کار تبعید می‌شوند. زنان نابارور و مجرد نیز «غیر شخص» در نظر گرفته می‌شوند. مردان و زنانی که به این اردوگاه‌ها فرستاده می‌شوند، همه لباس‌های خاکستری می‌پوشند.

سرگذشت ندیمه با اتکار بر نمادگرایی و مسائل روان‌شناختی، مسائل اجتماعی، سیاسی و مذهبی جامعه وقوانین حکومت‌های قرن بیستم را به نقد می‌کشد. آتوود نشان می‌دهد جامعه هرگز قادر نیست به سمت آرمان گرایی ایده‌آل یا یک آرمان شهر گام بردارد و حکومتی صلح‌آمیز و برابر و عاری از خشونت و ترس بنا نهد. میل به قدرت، همیشه بر تمام عقاید و باورهای جمعی و فردی پیشی می‌گیرد.

درباره نویسنده رمان سرگذشت ندیمه، مارگارت آتوود Margaret Atwood

مارگارت النور آتوود (متولد ۱۸ نوامبر ۱۹۳۹) شاعر، رمان‌نویس، منتقد ادبی، مقاله‌نویس، مخترع، معلم و فعال محیط زیست کانادایی است. او ۱۷ کتاب شعر، ۱۶ رمان، ۱۰ کتاب غیر داستانی، ۸ مجموعه داستان کوتاه، ۸ کتاب کودک و یک رمان گرافیکی منتشر کرده است.

تاکنون، آتوود جوایز و افتخارات زیادی از جمله جایزه من بوکر که جزو یکی از مهم ترین و معتبرترین جوایز ادبی جهان است ، جایزه آرتور سی کلارک، جایزه جنرال گاورنر، جایزه فرانتس کافکا، جایزه National Book Critics و جایزه PEN Center USA Achievement Awards و نیز ۵۰ جایزه دیگر را به‌دست آورده است. 

علاوه بر این، آتوود ده‌ها مدارک افتخاری از دانشگاه‌های معتبر جهان دریافت کرده و مخترع و توسعه‌دهنده LongPen و فناوری‌های مرتبط با آن است که نوشتن اسناد از راه دور را تسهیل ساخته است.

درون مایه آثار آتوود، در مقام یک رمان‌نویس و شاعر، شامل موضوعات مختلفی از قبیل قدرت زبان، جنسیت و هویت، مذهب و اسطوره، تغییرات آب و هوایی و سیاست‌های قدرت است.

او برای نوشتن بسیاری از اشعار خود از اسطوره‌ها و افسانه‌ها الهام گرفته است که این مهم به قول خود او ریشه در علایق کودکی‌اش دارد.

علاوه‌بر تمام خدمات ارزنده و تمام مشارکت‌های تاریخ سازش در ادبیات کانادا، آتوود بنیان‌گذار «جایزه شعر گریفین Griffin Poetry Prize» و اعتبار نویسندگان کانادا (Writers' Trust of Canada) است.

جوایز دریافتی و اقتباس‌های ادبی  رمان سرگذشت ندیمه
سرگذشت ندیمه در سال ۱۹۸۵ جایزه جنرال گاورنر و اولین جایزه آرتور سی کلارک را در سال ۱۹۸۷ به‌دست آورد.

همچنین، این رمان نامزد دریافت جایزه نبیولا۱۹۸۶، جایزه بوکر ۱۹۸۶ و جایزه پرومتیوس ۱۹۸۷ شد.

از روی رمان سرگذشت ندیمه یک فیلم در سال ۱۹۹۰ و یک اپرا در سال ۲۰۰۰ و همچنین یک سریال تلویزیونی مشهور به‌تازگی اقتباس شده است.

کتاب The Testaments، ادامه رمان سرگذشت ندیمه به نویسندگی مارگارت اتوود

در سال ۲۰۱۹ مارگارت اتوود کتاب The Testaments را به‌عنوان دنباله رمان سرگذشت ندیمه منتشر کرد. وقایع این کتاب ۱۵ سال بعد از کتاب اول رخ می‌دهد و تمرکز اصلی آن بر زندگی «عمه ایلیاد» و دو شخصیت دیگر است. با خرید کتاب The Testaments می‌توانید با وقایع بیشتری درباره حکومت جمهوری گیلیاد و ساختار این حکومت آشنا شوید.