جایزه Man Booker چیست و به چه کسانی اهدا می‌شود؟
در دنیای ادبیات، جوایز مختلفی به آثار برجسته و نویسندگان مطرح تعلق می‌گیرد که هر کدام نقش مهمی در ارتقای جایگاه ادبی و تجاری نویسنده ایفا می‌کنند. در این میان، جایزه من بوکر یکی از معتبرترین و تاثیرگذارترین جوایز ادبی جهان است که هر ساله توجه علاقمندان، منتقدان و نویسندگان را به خود جلب می‌کند. این جایزه نه تنها باعث افزایش فروش کتاب و دیده شدن نویسنده می‌شود، بلکه در بسیاری از موارد زندگی حرفه‌ای نویسنده را متحول می‌سازد. در این مقاله، به معرفی کامل جایزه من بوکر، تاریخچه آن، قوانین اهدای جایزه و جنجال‌های پیرامون آن می‌پردازیم.
جایزه من بوکر چیست؟
جایزه من بوکر (Man Booker Prize) که در گذشته با عنوان جایزه بوکر مک کانل شناخته می‌شد و امروز با نام جایزه بوکر نیز از آن یاد می‌شود، هر ساله به بهترین رمان انگلیسی‌زبان منتشرشده در بریتانیا اهدا می‌شود. نویسنده‌ای که موفق به دریافت این جایزه شود، به شهرتی جهانی دست می‌یابد و آثارش در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار می‌گیرند. اهمیت این جایزه در حدی است که می‌تواند جایگاه حرفه‌ای نویسنده را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد.
در گذشته، تنها نویسندگانی از کشورهای همسود بریتانیا، ایرلند، آفریقای جنوبی و زیمبابوه واجد شرایط دریافت این جایزه بودند. اما در سال ۲۰۱۴، قوانین تغییر کرد و همه نویسندگانی که آثارشان به زبان انگلیسی نوشته شده و در بریتانیا منتشر شود، می‌توانند در رقابت شرکت کنند.
تاریخچه جایزه من بوکر
از زمان تأسیس جایزه در سال ۱۹۶۹ تاکنون، این رویداد به یکی از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی بریتانیا بدل شده است. در ابتدا، مبلغ جایزه حدود ۲۱ هزار پوند بود که در سال ۲۰۰۲ به ۵۰ هزار پوند افزایش یافت. با سپرده شدن مسئولیت جایزه به موسسه بوکر پرایز و حمایت مالی من گروپ، نام این جایزه به «من بوکر» تغییر یافت، هرچند هویت اصلی آن حفظ شد.
در سال ۱۹۷۰، به دلیل تغییر قوانین از تعیین کتاب‌های منتشرشده در سال گذشته به همان سال، برخی آثار از دایره رقابت خارج شدند. این خلأ باعث شد تا در سال ۲۰۱۰، جایزه‌ای تحت عنوان «لاست من بوکر» به آثاری که ناعادلانه از رقابت بازمانده بودند، اختصاص یابد.
قوانین و فرآیند انتخاب برندگان
فرآیند داوری شامل اعلام یک فهرست بلند، سپس فهرست کوتاه و در نهایت انتخاب برنده اصلی است. تنها رمان انگلیسی نوشته شده و در بریتانیا منتشر شده باشند، می‌توانند در رقابت شرکت کنند. تغییرات قانونی سال ۲۰۱۴ موجب شد تا نویسندگان غیرانگلیسی‌زبان مانند پل بیتی از آمریکا نیز بتوانند در این رقابت حضور داشته باشند.
بیشتر بخوانید: معرفی مهم‌ترین جوایز ادبی جهان
اتفاقات و جنجال‌های مهم در تاریخ جایزه بوکر
طی سال‌ها، مراسم اهدای این جایزه شاهد حواشی متعددی بوده است. به عنوان مثال:
- در سال ۱۹۷۲، جان برگر هنگام دریافت جایزه از سیاست‌های استعماری شرکت بوکر مک کانل انتقاد کرد و نیمی از مبلغ جایزه را به جنبش پلنگ سیاه بریتانیا اهدا کرد.
- در سال ۱۹۹۴، انتخاب کتاب «چه قدر دیر بود، چه قدر» نوشته جیمز کلمن باعث اختلاف‌نظر شدید در میان داوران و ترک مراسم توسط یکی از آن‌ها شد.
- در سال ۱۹۹۷، اعطای جایزه به آروندهاتی روی نیز بحث‌برانگیز بود؛ برخی داوران معتقد بودند اثر او شایستگی قرارگیری در لیست نهایی را هم نداشته است.
- در بازه‌ی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸، رقابت میان نویسندگان ایرلندی و هندی بسیار شدید شد و برخی انتخاب‌ها، مانند پیروزی جان بنویل یا آروین آدگا، مورد انتقاد منتقدان قرار گرفتند.
نویسندگان و آثار ماندگار در تاریخ جایزه بوکر
برخی از آثار و نویسندگان مطرحی که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند عبارت‌اند از:
- آلیس مونرو (نخستین مجموعه داستانی راه‌یافته به مرحله نهایی)
- ویلیام گلدینگ برای کتاب Rites of Passage
- پل بیتی برای رمان The Sellout
- جورج ساندرز نویسنده کتاب Lincoln in the Bardo برای رمان Lincoln in the Bardo
- Anna Burns برای کتاب Milkman
- کایران دسای، آروین آدگا، آنی انرایت، سباستین بری و بسیاری دیگر
علاوه بر این، آرشیو کاملی از سوابق جایزه بوکر از سال ۱۹۶۸ تاکنون در دانشگاه آکسفورد بروکز نگهداری می‌شود که شامل مکاتبات، نسخه‌های کتب کاندید شده، جلسات داوری و عکس‌های تاریخی است.
تأثیر جایزه من بوکر بر بازار کتاب
برنده شدن جایزه من بوکر معمولاً منجر به رشد چشمگیر فروش کتاب، توجه رسانه‌ای گسترده، ترجمه به زبان‌های مختلف و دعوت به جشنواره‌های ادبی بین‌المللی می‌شود. برای بسیاری از نویسندگان، این جایزه سکوی پرتابی به سوی شهرت جهانی و قراردادهای سودآور نشر بوده است.
خلاصه مقاله معرفی جایزه من بوکر (Man Booker)
جایزه من بوکر نه تنها یک رویداد ادبی مهم در تقویم فرهنگی بریتانیاست، بلکه پلتفرمی جهانی برای معرفی نویسندگان و آثار برجسته نیز محسوب می‌شود. با نگاهی به تاریخچه، داوری‌ها، حواشی و تأثیرات این جایزه، به‌خوبی می‌توان به جایگاه بی‌بدیل آن در ادبیات معاصر پی برد. برای علاقمندان به ادبیات انگلیسی‌زبان، پیگیری آثار نامزدها و برندگان این جایزه، تجربه‌ای ارزشمند و پربار خواهد بود.
