معرفی ژانر فانتزی، جهان خلاقیت و تخیل

چه چیزی باعث می‌شود که یک کتاب، عنوان فانتزی داشته باشد؟ اصلاً فانتزی بودن به چه معناست و چطور به وجود آمده؟ ویژگی‌های این ژانر چیست و چرا تبدیل به یکی از محبوب‌ترین ژانرها در دنیای کتاب‌ها شده‌است؟

شاید بتوان به جرات گفت که قدرت تخیل یکی از موهبت‌های بی‌نظیری است که به انسان بخشیده شده‌است. قرن‌هاست که زندگی ما انسان‌ها با تخیل عجین شده و نسل در نسل قصه‌هایی شگفت‌انگیز از سرزمین پریان، ساحره‌ها و قهرمانان قدرتمندی که شیاطین را به زانو در می‌آورند، در بین مردم بازگو شده یا کتابی از این داستان‌ها به تحریر درآمده‌است.

هیچ‌کدام از ما با این دنیا بیگانه نیستیم. همه برای یک‌بار هم که شده از زندگی واقعی خسته شده‌ و قدم به این دنیای خارق‌العاده گذاشته‌ایم؛ جایی که ما قوانین هرچیزی را تعیین می‌کنیم، جایی که می‌توان سوار بر اژدها شد و قلعه‌ها را یکی پس از دیگری فتح کرد. در این دنیا می‌توانیم پسرکی عینکی باشیم که «اجی مجی کنان» با لرد سیاه مبارزه می‌کند. در این دنیا می‌توان تبدیل به گاندولف شد و با ارک‌های مردور به مبارزه پرداخت. می‌توان به آینده سفر کرد و با موجودات فضایی جنگید. در این دنیا هیچ محدودیتی وجود ندارد، چون اینجا قلمرو کتاب‌های فانتزی است. در این مقاله از سایت جنگل قصد داریم به معرفی ژانر فانتزی بپردازیم، پس تا انتها همراه ما باشید.

آشنایی با دنیای ژانر فانتزی

سوال اصلی این است که ژانر فانتزی چیست؟ دنیای فانتزی، دنیاهای خیالی هستند که در آن اتفاقات جادویی و ماورای طبیعی امر رایجی است. وجود افسانه‌های قدیمی، استفاده از سحر و جادو، طلسم، اسطوره، اتفاقات عجیب و غریب، پری، ساحره، هیولا، جادوگر، اژدها، حیوانات سخنگو، اشیای جادویی، نفرین و… از المان‌های رایج این ژانر هستند.

معمولاً قهرمان این داستان‌ها اتفاقات اسرارآمیز و باورنکردنی را پشت سر می‌گذارند و با موانعی مواجه می‌شوند که فراتر از اتفاقات دنیای واقعی است. معمولاً دنیای فانتزی با ژانر علمی تخیلی ترکیب می‌شود و ما در نهایت یک اثر قوی دست می‌گیریم و می‌خوانیم.

ژانر فانتزی چگونه متولد شد؟

کلمه فانتزی در اصل به معنی خیال است. انسان‌ها در طول قرن‌ها از قدرت تخیل خود استفاده کرده و سعی در خلق داستانی خارق‌العاده کردند که خواننده را به دنیای اسرار و شگفتی‌ها می‌برد. داستان‌هایی که معمولاً به صورت شفاهی بیان شده و کمتر به شکل یک کتاب نوشتاری درآمدند. شاید بتوان گفت که تولد ژانر فانتزی به همین قرون برمی‌گردد؛ زمانی که انسان‌ها شروع به گفتن داستان‌های خیالی از ذهن خودشان کردند.

اما ژانر فانتزی به شکل مدرنی که ما می‌شناسیم فقط دو قرن است که به‌وجود آمده و شکل‌های سابق آن، تاریخ طولانی دارند. بسیاری باور دارند که شروع فانتزی از افسانه گیلگمش و اولین نوشته‌های انسان در ۲۷۰۰ سال پیش از تولد مسیح آغاز شده و در دوره‌های بعدی، مهم‌ترین اشکال ادبی بشر را شکل داده‌اند.

ایلیاد و ادیسه، بیو ولف، مهابهاراتا، هزار و یک شب، شاهنامه و افسانه‌های شاه آرتور و تمام این پهلوانان شجاع، هیولاهای مرگبار و سرزمین‌های پنهان، بسیاری از خوانندگان را به دنیای خیال فرو برده‌است. اگر این‌طور به تاریخ فانتزی نگاه کنیم، تاریخ ادبیات و تاریخ فانتزی آن‌قدر در هم تنیده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد.

ویژگی‌های اصلی ژانر فانتزی

ژانر فانتزی به گونه‌ای از آثار هنری گفته می‌شود که از جادو و دیگر اشکال انرژی‌های فراطبیعی، به‌عنوان درون‌مایه اصلی داستان استفاده می‌شود. از ویژگی‌های ژانر فانتزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دارا بودن عناصر خیالی مثل جادو، ارواح، موجودات خیالی و…

نمونه این عناصر را می‌توان در بسیاری از کتاب‌های فانتزی مشهور جهان دید. در دنیای جادوگری جی.کی.رولینگ، چوب دستی‌های جادویی، حرف اول را می‌زنند. در رمان بازی تاج‌وتخت چندین اژدها بر آسمان وستروس پرواز می‌کنند و در شمال این سرزمین، مردگان از خاک برمی‌خیزند تا دنیای زندگان را نابود کنند. در جنگ ستارگان، جدای‌ها باید با نیروی پلیدی مبارزه کنند تا کهکشان را از خطر نابودی نجات دهند.

• داشتن فضایی که منطق و قوانین خاص خود را دارد

شاید خیلی‌ها به غلط باور داشته باشند که ژانر فانتزی هیچ پایه و اساس منطقی ندارد اما کاملاً در اشتباه هستند. داستان‌های فانتزی، قوانین و منطقی دارند که خود نویسنده آن‌ها را به‌وجود آورده‌است. در داستان‌های فانتزی، برای هر چیزی یک دلیل، منطبق بر قوانین آن داستان وجود دارد. ملکه برفی نمی‌تواند پرواز کند، گرگینه‌ها نفس آتشین ندارند و هیچ کوتوله‌ای تبدیل به خون‌آشام نمی‌شود.

معرفی ۸ زیرسبک ژانر فانتزی

طی دهه‌های اخیر محبوبیت ژانر فانتزی بین مردم و رده‌های سنی مختلف آنقدر زیاد شده که تنوع بالایی را به‌وجود آورده‌است. این تنوع و گستردگی موجب شده تعداد داستان‌های خیالی روزبه‌روز بیشتر شود و اگر بخواهیم همه آن‌ها را در ژانر فانتزی بگنجانیم، در‌واقع حق مطلب را به خوبی ادا نکرده‌ایم. در ادامه مهم‌ترین زیر سبک های ژانر فانتزی را معرفی کرده‌ایم:

فانتزی حماسی

در فانتزی حماسی شخصیت‌های اصلی به‌شدت پررنگ هستند و محوریت اصلی داستان‌ها قرار دارند. معمولاً در این ژانر حیوانات با قابلیت‌های مختلف ظاهر می‌شوند؛ مثلاً اسبی که پرواز می‌کند، اژدهایی که رام بعضی از شخصیت‌های داستان می‌شود، عصایی که به چوب جادو تبدیل می‌شود، شمشیری که نیروی جادویی به صاحبش می‌دهد و اتفاقاتی از این قبیل! مجموعه کتاب های Lord of the Rings و کتاب Hobbit از بهترین نمونه‌های فانتزی حماسی هستند.

فانتزی نازل

این نوع فانتزی در دنیای واقعی رخ می‌دهد. در فانتزی نازل کمتر در محیط جادویی قرار می‌گیرید اما از طرفی اتفاقات عجیب بدون این‌که کسی انتظار آن‌ها را داشته باشد، رخ می‌دهد. کتاب Good Omens (فال‌نیک) و کتاب Ninth House (خانه نهم) بهترین نمونه‌های این ژانر هستند.

فانتزی تاریخی

در این ژانر اتفاق‌های جادویی با هم ترکیب می‌شوند و بیشتر از شمشیر، جادو، طلسم و نفرین استفاده می‌شود. کتاب Circe (سیرسه) از بهترین نمونه‌های ژانر فانتزی تاریخی محسوب می‌شود.

واقع گرایی جادویی

ژانر واقع‌گرایی جادویی شباهت زیادی به فانتزی نازل دارد. هر دوی آن‌ها در دنیای واقعی رخ می‌دهند. اما تفاوت‌شان در این است که در قصه‌هایی که ژانرشان واقع‌گرایی جادویی‌ست، شخصیت‌های قصه اتفاقی مثل حرکت اجسام را امری کاملا طبیعی می‌دانند. افراد در این ژانر قدرت‌ها و قابلیت‌هایی دارند که استفاده از آن‌ها در دنیای‌شان یک اتفاق بدیهی محسوب می‌شود. کتاب Before the Coffee Gets Cold (پیش از آن که قهوه‌ات سرد شود) و کتاب Kafka on the Shore (کافکا در کرانه) از بهترین نمونه‌های این ژانر هستند.

فانتزی تاریک

وقتی رمان فانتزی با ترس و وحشت همراه شود ژانر فانتزی تاریک را به‌وجود می‌آورد. معمولاً در این داستان‌ها، خون‌آشام‌ها و گرگینه‌ها، نیروهای تاریک و شیطانی وجود دارند که چاشنی ترس را به اصل قصه اضافه می‌کنند. مجموعه The Dark Tower (برج تاریک) و مجموعه Twilight (گرگ و میش) از بهترین نمونه‌ها برای این ژانر هستند.

متل‌ها

متل‌ها داستان‌هایی هستند که مختص بچه‌هاست و معمولاً گروه سنی کودک و نوجوان سراغ این ژانر می‌رود. Stories of the Grimm brothers (داستان برادران گریم) یکی از معروف‌ترین داستان های فانتزی متل محسوب می‌شود.

فانتزی علمی

معمولاً در ژانر فانتزی علمی، اتفاقاتی که با جادو همراه هستند، به‌وسیله علم توجیه می‌شوند. در این داستان‌ها مردم در کنار جادو به علم هم اعتقاد دارند. آن‌ها با استفاده از علم، وسیله‌هایی را اختراع می‌کنند که قدرت‌های جادویی دارند. کتاب Dune (تلماسه) یکی از بهترین آثار این ژانر است.

فانتزی ابرقهرمانی

در این نوع داستان‌ها، شخصیت‌ها از ابتدا قدرت‌های ماورایی دارند و زمانی که قصه روایت می‎شود، شخصیت اصلی قدرتش را بهتر می‌شناسد و با ابعاد دیگری از آن آشنا می‌شود که تاکنون اطلاع دقیقی از آن نداشته‌است. کتاب‌های Percy Jackson (پرسی جکسون‌) و کتاب Wonder Woman (واندرومن) از بهترین نمونه‌های ژانر ابرقهرمانی هستند.

تفاوت های فانتزی های مدرن و کهن

از دو قرن پیش تاکنون ژانر فانتزی شکل و حالتی متفاوت‌تر از گذشته به خودش گرفته طوری‌که ما فانتزی مدرن و کهن را دو مقوله کاملاً متفاوت می‌دانیم. امروزه داستان‌هایی را که به صورت حماسه‌وار از قهرمانان و خدایان و تایتان‌ها نقل می‌شود، در ژانر اساطیری و حماسی طبقه‌بندی می‌کنیم، اما داستان‌های فانتزی از زمان جورج مک‌دونالد و رمان‌هایی مثل شاهدخت و گوبلین و فانتاستس آغاز شد. مک‌دونالد تأثیر بسیار زیادی روی جی.آر.آر. تالکین، نویسنده مجموعه هابیت و ارباب‌حلقه‌ها و سی.اس.لوییس، نویسنده آلیس در سرزمین عجایب داشت. اما بسیاری نقطه آغاز فانتزی مدرن را از رمان‌های جادوگر شهر اُز نوشته فرانک باوم و رمان پیتر پن به قلم جیمزبری می‌دانند.

از این دوره به بعد ژانر فانتزی بیشتر در زمینه خیال‌پردازی برای کودکان به نگارش درآمد و همین امر باعث شکل‌گیری رمان‌های مختلفی شد.

پرفروش‌ترین رمان های ژانر فانتزی

محبوبیت ژانر فانتزی غیرقابل انکار است. زمانی که اولین رمان از مجموعه هری پاتر در ۳۰ ژوئن ۱۹۹۷ با عنوان هری پاتر و سنگ جادو منتشر شد، محبوبیت بسیار زیاد، تحسین فراوان و موفقیت تجاری بسیار زیادی را در جهان کسب کرد و به عنوان یکی از بهترین رمان‌های فانتزی در جهان شناخته شد. تا ژوئن ۲۰۱۱، کتاب‌های این مجموعه حدود ۴۵۰ میلیون نسخه فروش داشت و به ۶۷ زبان دنیا ترجمه شد. فیلمی بسیار پرفروش از این مجموعه ساخته شد که همین امر باعث محبوبیت و شهرت دوچندان مجموعه هری پاتر گردید. چهار کتاب پایانی مجموعه هری پاتر به‌طور متوالی رکورد فروش سریع‌ترین کتاب‌های جهان را دارد.

مجموعه ارباب حلقه‌ها بیش از ۱۵۰میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته و به بیش از ۳۸ زبان دنیا ترجمه شده‌است. مجموعه نغمه آتش‌ویخ اثر جورج آر.آر مارتین سال ۱۹۹۶ چاپ شد و تا امروز بیش از ۷۰میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته و به بیش از ۴۷ زبان دنیا ترجمه شده‌است. همچنین کتاب چهارم و پنجم این مجموعه برای هفته‌های متوالی به پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز تبدیل شده‌اند. از روی این مجموعه داستانی سریال موفقی با عنوان Game Of Thrones ساخته شده‌است.

The Way of Kings (طریق پادشاهان)، کتاب‌هایThe Kingkiller Chronicle، Wheel of Time (چرخ زمان)، کتاب‌های His Dark Materials (نیروی اهریمنی‌اش)، کتاب‌های Percy Jackson (پرسی جکسون‌)، کتاب‌های The Mortal Instruments (ابزارهای فانی)، کتاب‌هایThe Chronicles of Narnia (ماجراهای نارنیا)، The Hobbit (هابیت‌ها)، Alice’s Adventures in Wonderland (آلیس در سرزمین عجایب) و… از دیگر آثار پرفروش این ژانر هستند.

خرید رمان‌های فانتزی انگلیسی

مشهورترین رمان‌نویسان ژانر فانتزی

Joanne Rowling (جی.کی.رولینگ) یکی از نویسنده‌های معروف این ژانر است. همه او را برای خلق هری پاتر می‌شناسند. سال ۲۰۱۴ از او به عنوان چهارمین زن تأثیرگذار جهان تقدیر و قدردانی شد. ارباب حلقه‌ها یکی از موفق‌ترین آثار داستانی دنیا است. John Ronald Reuel Tolkien (جی.آر.آر.تالکین) نویسنده ارباب حلقه‌ها و هابیت، توانست ژانر جدیدی در ادبیات فانتزی خلق کند و جوایز زیادی را از آن خود نماید.

George Raymond Richard Martin (جرج ریموند ریچارد مارتین)، Brandon Sanderson (برندن سندرسون)، Clive Staples Lewis (کلایو استیپلز لوئیس)، Charles Lutwidge Dodgson (چارلز لاتویج دادسون)، Robert Jordan (رابرت جوردن) و… از بهترین نویسندگان ژانر فانتزی هستند.

ختم کلام

بسیاری باور دارند که شناخت و معرفی ژانر فانتزی باعث شده ذهن ما از حقایق واقعی زندگی دور شود و بسیاری دیگر بر این باورند که این ژانر توانسته خلاقیت و هوش فراوانی را برای مخاطبانش به ارمغان آورد. اما چیزی که با یقین می‌شود در رابطه با آن صحبت کرد، این است که در حال حاضر این ژانر توانسته مخاطبان خودش را پیدا کند و روزبه‌روز به تعداد آن‌ها بیفزاید.

از نظر شما بهترین رمان فانتزی دنیا کدام است؟ شما طرفدار هابیت‌ها و ارباب حلقه‌ها هستید یا مجموعه هری پاتر را بهترین اثر این ژانر می‌دانید؟